1 December 2022: Groot Frieslandpad, van Aartswoud naar Medemblik: 16 km
Omdat ik deze dag geen grote afstand hoef af te leggen, drinken we thuis rustig onze koffie en stappen pas tegen tienen in de auto om naar Aartswoud te rijden. Daar ben ik de vorige keer opgehouden. Zonder oponthoud komen we over de afsluitdijk en ruim voor half twaalf bereiken we de plaats Aartswoud. Ik parkeer de auto langs de Schoolstraat, vlakbij de Zwarte Weg. Hier is meer ruimte om de auto te parkeren en dus sla ik een goede honderd meter van de route over. Tegenover ons parkeerplaatsje zie ik twee grote vliegwielen die toebehoorden aan het oude stoomgemaal van Aartswoud. Omdat Saak jaren op het voormalige stoomgemaal van Ter Idzard gewoond heeft ( en ik ook nog een klein half jaar) kan ik het niet laten deze op de foto te zetten. Daarna beginnen we aan de tocht naar Medemblik.
Van Aartswoud krijgen we helaas niks te zien, terwijl het dorp een enorme geschiedenis heeft. Hoewel we er us niet langs lopen toch even kort de geschiedenis: 4500 Jaar geleden kende Aartswoud al bewoning en het dorp staat te boek als een van de belangrijkste archeologische vindplaatsen in de laatste fase van het Neolithicum (nieuwe Steentijd) 5300 – 2000 voor Christus. Archeologen vonden hier barnsteen kralen, messen van vuursteen, pijlpunten en speerpunten van lange werpsperen. Ook kwam men hier veel te weten over de eetgewoontes van de mensen in die tijd. Naast de archeologische vondsten is ook de geschiedenis van de toren interessant. De kerk heeft geen torenspits en is waarschijnlijk ooit als vuurtoren gebruikt. Aartswoude lag toen nog aan de Zuiderzee. Beweerd wordt dat deze vuurtoren ook werd gebruikt om de schippers op een dwaalspoor te brengen, waardoor hun schip strandde en de bewoners zich ‘ontfermden’ over de inhoud. De kerk heeft bovenop maar drie bollen i.p.v. vier omdat tot tweemaal toe die ene bol door de bliksem werd getroffen. Toen hebben ze hem er maar niet weer opgezet. Waar een klein dorp al niet ‘groot’ in kan zijn.
Voordat ik verder ga met de beschrijving van mijn tocht, ga ik eerst even in op het ontstaan van de Zuiderzee. Onder invloed van de warme periode van 800-1200 steeg het zeeniveau. In 838 was er een eerste grote overstroming, waarbij een groot aantal plaatsen werd verwoest. Pas in de 12e en de 13e eeuw werd de Zuiderzee definitief gevormd. Dat begon met de Sint-Julianavloed in 1164. Daarna waren er diverse overstromingen in het begin van de 13e eeuw, waarna de genadeklap voor het binnenmeer in 1282 en 1287 plaatsvond. Sloeg in 1282 de verbinding tussen Texel en het vasteland weg, na de Sint Luciavloed (1287) die tienduizenden doden veroorzaakte, was de Zuiderzee wel voltooid. Grote delen van het veenland waren toen weggeslagen Het moet ook in de 13e eeuw zijn geweest dat de dijkjes, die het water moesten tegenhouden, steeds verder landinwaarts kwamen te liggen. Deze dijken worden inlaagdijken genoemd en liggen nu vooral in het huidige Wieringermeer. Het resultaat was uiteindelijk dat zelfs Aartswoud een havenplaats werd. Pas in de 16e eeuw begon men land terug te winnen en werden de stukken land die door de veenafgraving en inklinking onder water kwamen te staan drooggemalen. De man die dat vooral gedaan heeft was Leeghwater (een toepasselijker naam kun je nauwelijks bedenken). Het resultaat is nu dat West Friesland een aaneenschakeling is van polders en droogmakerijen. Ter verduidelijking: Een droogmakerij is een polder, maar niet elke polder is een droogmakerij. Een droogmakerij was eerst een meer of drassig land (omgeven door land), terwijl een polder door geheel kunstmatige (dijken) wordt omringd. De waterstand van een polder ligt dan ook lager dan het gebied er omheen. Bron: Startpagina Kunst en Cultuur. We steken de Zuiderzeestraat over en lopen door de Braakpolder, een natuurgebied. Na een poosje komen we bij een fietspad met de prachtige naam: ‘Blôte Bienepad’. We verbazen ons over de naam en ik kan het niet laten om een tegemoet komende wandelaar te vragen of hij hier bekend is en zo ja of hij weet hoe ze aan de naam Blôte Bienepad komen. De wandelaar blijkt een oud- agrariër te zijn, die moet bekennen dat hij dat ook niet weet. “Maar,” zegt deze aardige man, “straks kom je op het Pannepad en dat heeft niks met pannen te maken maar met stieren. Je had hier namelijk een fokker die stieren hield en die ze allemaal de naam Pan gaf: Pan 48, 49 etc. Ik heb er vroeger als boer regelmatig gebruik van gemaakt.” Ik beloof hem dit verhaal te onthouden en dat heb ik gedaan. Maar echt nodig was dat niet geweest, want in mijn boekje over het Groot Frieslandpad vind ik bij thuiskomst exact hetzelfde verhaal. Het kan verkeren.
Als we even later op een bankje zitten om wat te eten raken we nog in gesprek met een grote groep wandelaars, waarvan er twee even verderop hun plas niet langer op kunnen houden en respectievelijk staand en eentje door de knieën hun kleine boodschap achter laten. Na nog een alleraardigst gesprekje met een eenzame wandelaarster uit de buurt, is het voor ons rustig genoeg om het voorbeeld van die twee mensen uit de groep wandelaars te volgen en ook even wat in de berm achter te laten. Daarna zwaai ik Saak uit die terug loopt naar Aartswoud en (zo hoor ik later) bijna een half uur met een man oploopt die haar van alles over Aartswoud vertelt (o.a dat van die bollen op de toren). Het zijn allemaal voorbeelden van het feit dat er heel veel heel aardige mensen in de wereld wonen.
Ik vervolg mijn weg over het Pannepad, een mooi pad dat langs het natuurgebied De kolk van Dussen gaat. Het gebied heeft zijn naam te danken aan een kolk die is ontstaan door een vroegere dijkdoorbraak. Wanneer die heeft plaats gevonden heb ik niet kunnen vinden. Wat het gebied verder interessant maakt zijn de Daliegaten. Dat zijn verlagingen in het landschap, waar de boeren vroeger onder de dikke veenlaag de klei omhoog schepten en zo het land wat vruchtbaarder maakten. Het afgegraven veen werd daar weer in gedumpt. Door verzakkingen zijn die nu nog in het landschap terug te vinden. (Heb op AHN, de hoogtekaart van Nederland gekeken en als je links van de kolk kijkt, zie je allemaal rondjes in het landschap. Dat kunnen die daliegaten zijn.) Langs het Pannepad beklim ik een prachtige uitkijktoren en maak een foto van het gebied. De vele watervogels zijn het bewijs dat het gebied niet voor niets een natuurgebied is.
Ik loop verder richting Lambertschaag en kom twee dik ingepakt vissers tegen die bij een bruggetje hun hengel uitwerpen. Je moet er wat voor over hebben om je hobby uit te oefenen. Niet lang daarna loop ik over een bruggetje ( glad bij vorst staat er) Lambertschaag in. Ook van dit (streek)dorpje krijg ik weinig te zien, omdat mijn route linksaf naar de N239 gaat en het centrum (met de kerk) rechtsaf ligt. Als ikde drukke N239 oversteek, zie ik een minuscuul overstapje dat ik moet nemen om bovenaan een dijk te komen. Het waait er stevig en echt aangenaam is het er niet. Het slingerende schapenpaadje is te smal om op te lopen en dus banjer ik maar door het gras. Als ik daar nog maar net loop zie ik zowel links als rechts (ik loop tussen de Koggerandweg en de N239 in) een politieauto met sirene en zwaailichten met volle vaart richting Lambertschaag rijden even later op de N239 gevolgd door een ambulance. (Als ik op 3 december informatie over Lambertschaag intoets, krijg ik als eerste bericht informatie over het ongeluk waar Saak, zo vertelde zij mij ’s avonds nog voor heeft moeten omrijden: Auto slaat meerdere keren over de kop na frontale botsing met vrachtwagen bij Lambertschaag, N239 afgesloten.
Vlak voor de A7 moet ik de dijk verlaten en loop even later over het viaduct en maak bovenop een foto. De vele bedrijfsgebouwen langs de A7 blijken achteraf een voorproefje te zijn van wat me nog te wachten staat op mijn tocht. Maar dat wist ik toen nog niet.
Daarna kom ik al snel op de Mijnsherenweg, een prachtig pad met nog onaangetaste vergezichten. Het is op dat moment dan ook een lust voor het oog om zo door Het West-Frieselandschap te lopen. Het gebied blijkt een waterbergingsgebied te zijn, waardoor de natuur volop kansen krijgt.
Bij het dorp Twisk loop ik echter de bewoonde wereld weer in. Op de driesprong maak ik een foto van een stolpboerderij met een wel heel erg afwijkende vorm. Op het voorste gedeelte staat een klein spits torentje, bijna een puntmuts die bij het carnaval niet zou misstaan. Daarna loop ik via Het Westeinde (hoort bij Twisk) richting de plaats Opperdoes. Maar eerst zet ik nog een paar mooie huisjes op de foto. En wonderlijk, maar dit kleine plaatsje had vroeger zelfs een eigen stationnetje Het werd in 1887 gebouwd en in 1941 officieel gesloten. De museum stoomtram Medemblik – Hoorn rijdt er sinds 2020 weer langs.
Daarna kom ik al snel in Opperdoes. Het dorp wordt al in de 11e eeuw genoemd en heet dan Those of Thosa. Thosa is oud- Nederlands en wordt later does. En does staat voor lichte turf een veenmos. De naam Opper suggereert dat er ook nog een Nederdoes was. Het kan zijn dat daarmee het buurtschap Westeinde bedoelt wordt. (Het Westeinde hoort nu bij het dorp Twisk, maar ligt duidelijk ten oosten van Twisk. Wie het weet mag het zeggen.) Het dorp is vooral bekend door de aardappel, de Opperdoes, die alleen maar in een straal van 1 kilometer rond de kerk geteeld mag worden en nog altijd met de hand wordt gerooid, omdat het een heel dunne schil heeft. (Dat zal oorspronkelijk zo zijn geweest. Maar ik las ook ergens dat men in de Wieringermeer Opperdoezen teelt.) De foto van de kerk is helaas mislukt, maar gelukkig heb ik nog wel een paar leuke foto’s kunnen maken, met op één daarvan een rijtuig met zo te zien twee prachtige Friezen er voor. En hoewel er dissonanten genoeg zijn aan te wijzen in Opperdoes ( een modern huis pal naast een prachtig oud gebouw) vind ik ook een voorbeeld van nieuwbouw met wat oude karaktereigenschappen. ‘Zo kan het dus ook’, denk ik.
Daarna loop ik zo Opperdoes uit en Medeblik in. Ik heb even telefonisch contact met Saak die mij het adres van ons hotel nogmaals doorgeeft. “Ik ben er over een kwartier, schat ik in,” zeg ik en maak wat foto’s van het aanzicht van Medemblik. Helaas ben ik, zoals zo vaak, iets te optimistisch en omdat mijn kwartier al bijna een half uur wordt, besluit ik in Medemblik met behulp van Google Maps de kortste weg naar het hotel te nemen. Daar schiet ik achteraf gezien niet eens veel mee op, maar na een goed half uur ben ik toch in het hotel, waar Saak de badkuip al vol heeft laten lopen. Dat kan ik wel waarderen, al heb ik even het idee dat het water veel te heet is. “Dat went wel,” zegt Saak als ik zeg dat ik het gevoel heb dat ik mijn kont verbrand. Ze heeft gelijk. Het is even wennen (met een koude kont in een warm bad stappen geeft altijd even het gevoel dat het te heet is) lig ik even later heerlijk in het warme bad.
Nadat ik schone kleren heb aangetrokken, vertrekken we voor een kleine verkenning van de pittoreske winkelstraat. Ik maak nog wat foto’s en we drinken nog even heerlijke warme chocolademelk met daarbij een werkelijk verrukkelijke Medemblikker Bol. (Een enorme bol gevuld met slagroom, advocaat en boerenjongens). Als ik de ober wijs op een reclamebord met daarop reclame voor Grutte Pier Bock en hem daarna vraag of hij de geschiedenis van Grutte Pier kent, schudt hij het hoofd. Ik kan het niet laten hem te vertellen dat Grutte Pier in 1517 Medemblik volledig heeft verwoest en de achtergebleven bewoners allemaal heeft vermoord. Hij reageert daarop door te zeggen. “Maar het is wel een heerlijk biertje hoor.” En daarmee was mijn korte geschiedenisles al weer afgelopen. Dat het diner mij ’s avonds na die enorme bol nog prima smaakte mag overigens bijna een wonder heten.
De avond eindigt door even heerlijk dom naar een voetbalwedstrijd op tv te kijken. Maar om eerlijk te zijn weet ik nu ik dit opschrijf niet eens meer welke wedstrijd dat was. Bovendien heb ik niet alles gezien, want ondanks de slechts 16 kilometer kan deze jongen de ogen niet de hele wedstrijd open houden. Gelukkig val ik na het laatste fluitsignaal (dat krijg ik nog wel mee) alsnog als een blok in slaap. Morgen op naar Enkhuizen.
